تربیت براساس آداب زمان

مقصود حضرت علی علیه‏السلام از این که فرزندان خود را با توجه به آداب زمان تربیت کنید، چیست؟
در یکی از حکمت‏های منسوب به امام علی علیه‏السلام آمده است:
لا تقسروا اولادکم علی آدابکم فانهم مخلوقون لزمان غیر زمانکم. " 1 ".

فرزندانتان را به انجام آداب خودتان واندارید؛ زیرا آنان برای زمانی، غیر از زمان شما آفریده شده‏ اند.
در زبان عربی، «قسر» با حرف جر «علی» به معنای واداشتن می‏آید و حضرت می‏فرماید: فرزندان خودتان را به انجام آداب و رسومی که خود داشته‏اید، مجبور نکنید؛ زیرا آداب و رسوم تغییر می‏کند؛ برای مثال، زمان کودکی والدین، تحصیل دختران یا کارهای اجتماعی آنان مرسوم نبود؛ اما این کارها، امروزه مرسوم و مفید است؛ پس نگویید: چون زمان ما، دختران درس نمی‏خواندند، امروزه هم نباید در پی تحصیل بروند یا چون پیش‏تر در فعالیت‏های اجتماعی شرکت نمی‏کردند، اکنون نیز از این گونه فعالیت‏ها محروم شوند.
برخلاف تصور برخی از سخن امام علی علیه‏السلام، آزادی به معنای بی‏قیدی را برداشت کرده‏اند، مقصود حضرت، تخطی از حلال و حرام نیست و عمل به آداب زمان حاضر، هیچ گونه منافاتی با رعایت ارزش‏های دینی و حلال و حرام الاهی ندارد. دختر مسلمان می‏تواند تحصیل کند یا در فعالیت‏های اجتماعی شرکت جوید؛ اما حجاب خود را نیز داشته باشد و خود را از نامحرمان بپوشاند.
استفاده از امکانات زمان (تحصیلات عالی، فن‏آوری‏های روز مثل رایانه، وسایل ارتباط جمعی و... و امکانات آموزشی) مطلوب است و چه بسا مصداقی از سخن امام علی علیه‏السلام باشد؛ زیرا کسی که به زمان آگاه است، شبهه‏ها به او هجوم نمی‏آورند.
امام صادق علیه‏السلام فرمود:
العالم بزمانه لا تهجم علیه اللوابس. " ٢ ".

1- ابن ابی‏ الحدید، شرح نهج‏البلاغه، ج 20، ص 267

٢-علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 71، ص 307